Narmanlı Han / Narmanlı Commercial Building

 A trip back through time in Beyoğlu  

                                         Narmanlı Han     

Behind walls that resemble a fortress along İstiklal Caddesi in Beyoğlu is a tunnel through time, Narmanlı Han (Han: large commercial building)  at No. 380-390… You’ve probably passed in front of Narmanlı Student Residence, hundreds of times and maybe even had a few documents notarized at the Beyoğlu 2nd Notary Public in its courtyard.  If you get an opportunity away from running around the city, lift your head at the fathful inn and you’ll find yourself in a time tunnel. I say take a step into it from the double-winged iron gate. Have a tea in the tea shop in the courtyard while playing with the army of cats hanging around amidst the acasia and purple wisteria… In the meanwhile, let me tell you something abou the century-old history of Narmanlı Han.

The inn was constructed during the second half of the 19th century. Unfortunately, we don2t know exactly who the building’s architect was. However, we do know that this structure, which was practically the fortress of Beyoğlu, was erected by the Russian as the Russian Embassy. This is where the fortress appearance comes from. In 2001, the renown writer/researcher Murat Belge wrote, “While it was constructed in the early- 19th century, it reflects the old Russian architecture style with thick columns buried into the façade wall and a massive impression created by the wall.”

Later on, when the Russian Czar ordered the new Russian Embassy (directly across Narmanlı Han) built, this structure was turned into the consulate. After the new embassy building was completed, some bureaus remained at Narmanlı Han. During the 1st World War treaty period in Turkey, a number of White Russian political refugee families were sheltered in this structure. Who knows, they probably hung their laundry on lines strung across the wide courtyard as their children chased the cats around, like we do now. It is known that the White Russian community in İstanbul continued its affiliation with Narmanlı Yurdu for a long time. When the bureaucracy with Russia was put on hold during World War I, the building’s last Russian residents Neft Syndicat and Intourist tourism offices also left Narmanlı Han. By 1933, the Russian bureaus gradually left the building until it was vacant. The Narmanlı brothers purchased the vacant building and the period of
private ownership for the inn began.
 

The building starts on İstiklal Street next to Frederici Apartmanı. From here, it turns after the outer façade as far as Müeyyet Sokağı and goes all the way down. From the corner of Sofyalı Sokağı until the Merkez Apartmanı on the same street, wall is of the same height.

When the Narmanlı Brothers, who were merchants in Eminönü, purchased the structure, they occupied the second story, where the bureaus had small doors. They opened a gate over the walls that intersected Sofyalı Street and Müeyyet Street. The three separate rooms beyond this gate entrance were rented to Dr. Firsek Karol, who turned them into a schuplture workshop. There were  shops with archways situated on either side of the building’s main entry gate, which was very bid, high and heavy. The sections where there are shops today used to be where horse carriages were kept on station. Later on, display windows were placed and they were turned into shops.

There is a wide garden in the center of the building. It is said that the pool in the middle of this garden once situated here contained several varieties of fish. Later on, this pool was filled in and acacia and purple wisteria trees were planted. Though it is not quite possible to encounter tile in Russian architecture, it is believed that the ceramic tiles on the courtyard walls were added by the Narmanlı Brothers. They had a reputation for being patrons of the arts. This is another reason it is believed that they were the ones responsible for adding the tiles. Yet another reason for this was that there were a number of artists amongst the inn’s renters.
The painter Aliye Berger both lived here and worked out of an art studio as well. We also know that Sabahattin Eyüboğlu also had a studio here as well. Comprised of a tranquil, serendipitous world between walls surrounding a courtyard in the middle of the city, the inn must have inspired the artists who worked were. The literary writer and thinker Ahmet Hamdi Tanpınar also lived here.

It gives people goosebumps to think that Tanpınar sat in this courtyard, maybe in that little niche to the left and wrote his works Peace, Five Cities.  Sitting in the courtyard, perhaps daydreaming about the bureaucrats, refugee White Russians, Narmanlı Brothers and artists wouldn’t be out of the ordinary.

Passing through the large courtyard gate, of which only a single wing is generally kept open, and you immediately escape the bustle and today’s appearance of the city. If you force yourself a bit you can be drinking tea with Tanpınar. It’s strange, at the beginning of his book, Beş Şehir, he writes, “The real subject of Five Cities is the sadness felt subsequent to losing things in our lives and the longing felt for newness." Reading these lines, one can almost imagine Tanpınar working at his desk overlooking the inn’s garden right there in front of you.

It is really difficult not to sense longing for things lost in our lives, especially in a city like İstanbul. Especially in a place like İstiklal Street in Beyoğlu… It’s like we are engrossed in ripping away our ties with the important history here. It’s like we have no intention of seeing the experiences of our scientists and artists who lived in the buildings on the streets of this provincial district.
Then again if we turn back to Narmanlı Han and its old residents, a carpet shop Müeyyet Street next to İstiklal Street as well as a garment shop belonging to Antoine Visconti were in business here.
It is known that chic men and women wearing furs would head for the inn to wear outfits manufactured from the silk fabrics of Viscounti, who was one of İstanbul’s first manufacturer’s of readywear. Ulus representative Neşet Atay resided here as well as used it as a bureau. Also, one of İstanbul’s oldest newspapers, Jamanak used it as a bureau for about 60 years.

Within the scope of a second-class historical edifice, Narmanlı Han continues to be an eyewitness for close to 200 years along İstiklal Street.  As we said at the outset, Narmanlı Han shelters an army. You can call it an army of 40, I say it has 60 members. Their ancestors might have licked water from the hand of Tanpınar or Eyüboğlu. These days, we don’t know who is looking after them. Perhaps they sat in the courtyard and became neighbors with them. Perhaps there was an İstanbul lady who offered Tanpınar coffee with her own hands. The cats haven’t shirked from acting like the owners of this inn since its existence. However, its gates are always open to new guests who are going to glance over the historical walls.

Beyoğlu’nda bir zaman Tüneli 

                             Narmanlı Han

Beyoğlu, İstiklal caddesi üzerinde kaleyi andıran duvarlarının ardında bir zaman tüneli vardır. Caddenin 380-390 numarası olan Narmanlı Han… Bu Narmanlı Yurdu’nun belki yüzlerce kez önünden geçmiş, belki bir evrakı tastikletmek için avlusundaki Beyoğlu ikinci noterine bir uğramışsınızdır.  Eğer şehrin koşturmacasından, ardınızdan sizi kovalayan zamandan fırsat bulup da, şöyle bir başınızı kaldırıp bu vefalı hana bakarsanız, bir zaman tünelinin içinde bulursunuz kendinizi. İki kanatlı demir kapısından adımınızı bir içeri atın derim. Akasyalı, mor salkımlı avlusunda, kendi halinde yaşayıp gitmekte olan kedi cumhuriyetiyle hoş beş ederek, avludaki çaycıda bir çay için… Ben bu arada size Narmanlı Han’ın yüzyıllık tarihinden bahsedeyim.

Han 19. yüzyılın ikinci yarısından inşa edilmiştir. Ne yazık, binanın mimarlarına dair tam bilgiye sahip değiliz. Ancak Beyoğlu’nun adeta kalesi olan bu binanın Rus Eçiliği olarak yine Ruslar tarafından yapıldığını bilmekteyiz. Dış duvarlarının kale görünümü de buradan geliyor.“Erken 19. yüzyıl yapısı olmakla birlikte, eski Rus mimari tarzını daha çok yansıtır: cephesindeki, duvara gömük kalın sütunları, duvarlarının yarattığı o masiflik izlenimiyle.” (Murat Belge,  Narmanlı Yurdu, 25.02.2001).

Daha sonraları, Rus Çarı’nın ısmarladığı, şimdiki Narmanlı Han’ın tam karşısında yer alan yeni Rus Elçilik binası inşaa edilince, bu bina konsolosluk haline getirilmişti. Yeni Rus Elçilik binasının bitirilmesinden sonra dahi, bazı elçilik büroları Narmanlı Han’da kalmışlardı. Türkiye’de mütareke döneminde birçok Beyaz Rus mülteci aile bu binada barınmıştı. Kim bilir, çamaşırlarını aynı bizler gibi geniş avluya çektikleri iplere asmışlar, çocukları o zamanların kedilerinin peşlerinde koşmuşlardı. İstanbul’daki Beyaz Rus nüfusunun, Narmanlı Yurdu ile ilişkisinin uzun süre devam ettiği biliniyor. Birinci Dünya Savaşı’nda Rusya ile bürokrasi dondurulunca, binanın son Rus ikametçileri Neft Syndicat ve Intourist turizm büroları da Narmanlı Han’dan ayrılmışlardı. 1933 yılına gelindiğinde, Rus büroları da yavaş yavaş binayı terk edince, bina boş kaldı. Narmanlı kardeşler boşalan binayı satın alırlar. Böylece Han’ın özel mülk dönemi başlar.

Bina, İstiklal Caddesi üzerinde Frederici Apartmanı’nın yanından başlıyor. Buradan Müeyyet sokağına kadarki dış cepheden sonra dönüş yapıp Müeyyet Sokağını boylu boyunca kat eder. Sofyalı Sokağı’nın köşesinden bu sokaktaki Merkez Apartmanı’na kadar olan duvar da yine aynı yüksekliktedir.

Eminönü’nde tüccarlık yapan Narmanlı kardeşler, binayı satın alınca, bürolarını ufak kapının olduğu, binanın ikinci katına taşımışlardır. Sofyalı sokağı ile Müeyyet Sokaklarının kesiştiği yerde duvarlar üzerinde bir kapı yine onların açılmıştır. Bu kapının girişinden sonraki üç ayrı oda Dr. Firsek Karol kiralanarak heykeltıraş atölyesi haline getirilmiştir. Binanın çok büyük, yüksek ve ağır olan ana giriş kapısının iki yan taraflarında bulunan dükkanlar ise kemerlidir. Şimdi dükkanların bulunduğu bu bölümler, eskiden at arabaların bekleme yerleriymiş, sonraları vitrinler yerleştirilerek dükkana dönüştürülmüşlerdir.

Binanın ortasında geniş bir bahçe yer alıyor. Önceleri bu bahçenin ortasında bir havuzun olduğu ve içinde çeşitli balıkların zevkle bakıldığı söyleniyor. Ancak sonraları bu havuz doldurularak yerine akasyalar ve mor salkım ağaçları dikilmiş. Rus mimarisinde çiniye rastlamak pek mümkün olmadığından, avlu duvarlarındaki çinilerin, Narmanlı kardeşler tarafından binaya ekletildiği düşünülüyor. Narmanlı kardeşlerin namları günümüze sanatsever insanlar olarak ulaşır. Bu da çinilerin onlar tarafından ekletildiğini düşünmemizde bir başka sebep. Yine bu sebepten olsa gerek, hanın kiracıları arasında çok önemli sanatçı kimlikler var.

Ressam Aliye Berger hem burada yaşamış, hem de atölyesini burada kurmuş. Sabahattin Eyüboğlu2nun burada bir atölyesi olduğunu da biliyoruz. Şehrin ortasında olup da avluyu çevreleyen duvarlarının arasında sessiz ve huzurlu, biraz da büyülü kendine has bir dünya oluşturmuş han, sanatçılara ilham vermiş olmalı. Edebiyatçı ve düşün adamı Ahmet Hamdi Tanpınar da burada yaşamış.

Hanın avlusundayken, Tanpınar’ın da bu avluda belki şu sol köşecikte oturup, Huzur’u, Beş Şehir’i, Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nü yazmış olduğunu düşünmek, insanın tüylerini ürpertiyor. Avluda oturup, buradan geçen bürokratları, mülteci Beyaz Rusları, Narmanlı Kardeşleri sonrasında sanatçıları düşünerek, belki hayallere dalmak içten bile değil.

Büyük avlu kapısından, ki genelde tek kanadı açık tutuluyor, geçer geçmez şehrin bu günkü görünümünden ve koşturmacasından kopuyorsunuz. Biraz zorlasanız Tanpınar ile beraber çay içecek gibisiniz. Gariptir, Beş Şehir kitabının daha girişinde Tanpınar şöyle der; Beş Şehir"in asıl konusu hayatımızda kaybolan şeylerin ardında duyulan üzüntü ile yeniye karşı duyulan özlemdir." Bu satırları okurken Tanpınar’ın hanın bahçesine bakan, masası başında çalışır hali gözler önünde canlanıyor adeta.

Hayatımızda kaybolan şeylerin ardından özlem duymamak İstanbul gibi bir şehirde çok zor. Hele ki Beyoğlu, İstiklal caddesi gibi bir yerde… Buralardaki önemli tarih ile bağımızı iyice kesip atma uğraşı içinde gibiyiz. Bu ilçenin sokaklarında, binalarında yaşamış sanatçılarımızı, bilim adamlarımızı, yaşanmışlıkları bugün görmeye sanki niyetli değiliz. Oysa bu güzelim hanın, zaman tüneli duvarları arasında, Tanpınar’ı, Eyüboğlu’nu, Berger’i ve belki yaşamış, eserler üretmiş nicelerini, günümüze taşıyabilirdik. Beyoğlu’nun birçok sokağı ve binasında uyuyan tarihimizin izleri duruyor.

Yine Narmanlı Han ve eski sakinlerine dönecek olursak, Müeyyet sokağının İstiklal Caddesi yanında bir halıcı ve Antoine Visconti’ye ait bir konfeksiyon mağazası faaliyet göstermiş.

İstanbul’un ilk konfeksiyoncularından biri olan Visconti’nin ipek kumaşlardan ürettiği  kıyafetlerle giyinmek için şık erkeklerin, kürklü bayanların hanın yolunu o zamanlar sık sık tuttukları aşikar. Ulus gazetesinin temsilcisi Neşet Atay Bey de burayı hem ikametgah hem de büro olarak kullanmış.  İstanbul’un eski gazetelerinden Jamanak da burayı 60 yıl kadar büro olarak kullanmış.

Narmanlı Han ikinci sınıf tarihi eser kapsamında, İstiklal caddesi üzerindeki yerinde iki yüzyıla yakın tanıklığına devam ediyor.  En başta değindiğimiz gibi bir de cumhuriyet barındırıyor avlusunda Narmanlı Han. Siz deyin kırk, ben diyeyim altmış üyesi ile bir kedi cumhuriyeti.  Ataları belki Tanpınar’ın belki Eyüboğlu’nun elinden su içmiştir. Şimdilerde kendilerine kim bakıyor bilemiyoruz. Belki, hanın avlusunda oturup yine onlara komşuluk etmiş, Tanpınar’a kendi elleriyle kahve ikram etmiş bir İstanbul hanımefendisi olabilir. Kediler bu hanın ezelden beri sahipleri gibi davranmaktan hiç geri durmuyorlar elbet. Ancak onları ziyarete gelecek, tarihi duvarlarda göz gezdirecek yeni misafirlerine de her zaman kapıları açık.